Warunki podejmowania nauki przez cudzoziemców w polskich szkołach są określone przepisami art. 94a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.) oraz rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 kwietnia 2010 r. w sprawie przyjmowania osób niebędących obywatelami polskimi do publicznych przedszkoli, szkół, zakładów kształcenia nauczycieli i placówek oraz organizacji dodatkowej nauki języka polskiego dodatkowych zajęć wyrównawczych oraz nauki języka i kultury kraju pochodzenia (Dz. U. 2010, Nr 57, poz. 361).
Cudzoziemcy korzystają z nauki i opieki we wszystkich typach publicznych przedszkoli i szkół do ukończenia 18 lat lub ukończenia szkoły ponadgimnazjalnej na warunkach dotyczących obywateli polskich.
Natomiast z nauki w publicznych szkołach dla dorosłych, publicznych szkołach policealnych, publicznych szkołach artystycznych, publicznych placówkach, publicznych zakładach kształcenia nauczycieli i publicznych kolegiach pracowników służb społecznych oraz z kształcenia ustawicznego w formie kwalifikacyjnych kursów zawodowych korzystają na warunkach dotyczących obywateli polskich:
- obywatele pozostałych 27 państw członkowskich Unii Europejskiej, państwa członkowskiego Europejskiego Stowarzyszenia o Wolnym Handlu (EFTA) - strony umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (Islandia, Lichtenstein, Norwegia) i Konfederacji Szwajcarskiej, a także członkowie ich rodzin posiadający prawo pobytu lub prawo stałego pobytu;
- osoby pochodzenia polskiego w rozumieniu przepisów o repatriacji;
- osoby, którym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej udzielono:
- zezwolenia na pobyt stały;
- ochrony uzupełniającej oraz członkowie ich rodzin;
- zgody na pobyt tolerowany;
- zgody na pobyt ze względów humanitarnych oraz członkowie ich rodzin;
- ochrony czasowej;
- zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej;
- zezwolenia na pobyt czasowy w związku z okolicznością, o której mowa w art. 127, art. 159 ust. 1, art. 176 lub art. 186 ust. 1 pkt 3 lub 4 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. poz. 1650);
- osoby, którym nadano status uchodźcy oraz członkowie ich rodzin;
- członkowie rodzin osób ubiegających się o nadanie statusu uchodźcy;
- osoby posiadające ważną Kartę Polaka;
- osoby, dla których uprawnienie takie wynika z umów międzynarodowych;
- osoby, które posiadają kartę pobytu z adnotacją "dostęp do rynku pracy", wizę Schengen lub wizę krajową wydaną w celu wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- stypendyści otrzymujący stypendia Ministra Edukacji Narodowej, organu prowadzącego szkołę lub dyrektora szkoły.
W świetle przepisu art. 94a ust. 3 ustawy, pozostali cudzoziemcy mogą pobierać naukę w publicznych szkołach dla dorosłych, publicznych szkołach policealnych, publicznych szkołach artystycznych, publicznych placówkach, publicznych zakładach kształcenia nauczycieli i publicznych kolegiach pracowników służb społecznych oraz z kształcenia ustawicznego w formie kwalifikacyjnych kursów zawodowych na warunkach odpłatności.
Od dnia 1 maja 2014 r. wysokość odpłatności oraz sposób wnoszenia opłat, uwzględniający przewidywane koszty kształcenia oraz możliwość całkowitego lub częściowego zwolnienia z tej odpłatności ustala organ prowadzący szkołę.
Cudzoziemcy podlegający obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, którzy nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, mają prawo do dodatkowej, bezpłatnej nauki języka polskiego w formie dodatkowych zajęć lekcyjnych z języka polskiego. Dodatkową naukę języka polskiego organizuje gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania cudzoziemca. Sposób organizacji dodatkowej nauki języka polskiego jest określony w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 kwietnia 2010 r. w sprawie przyjmowania osób niebędących obywatelami polskimi do publicznych przedszkoli, szkół, zakładów kształcenia nauczycieli i placówek oraz organizacji dodatkowej nauki języka polskiego dodatkowych zajęć wyrównawczych oraz nauki języka i kultury kraju pochodzenia (Dz. U. 2010, Nr 57, poz. 361).
Cudzoziemcy mogą korzystać także z dodatkowych zajęć wyrównawczych z danego przedmiotu nauczania przez okres 12 miesięcy.
Łączny wymiar dodatkowych zajęć z języka polskiego i zajęć wyrównawczych nie może przekroczyć 5 godzin tygodniowo.
Środki potrzebne na wdrożenie opisanych wyżej rozwiązań znajdują pokrycie w subwencji oświatowej. W przypadku dodatkowych zajęć z języka polskiego, zaplanowano w niej dodatkowe środki dzięki podniesieniu wag odnoszących się do dzieci-cudzoziemców korzystających z tych zajęć. Kwota bazowa na jednego ucznia-cudzoziemca (służąca do obliczania wysokości dotacji dla poszczególnych samorządów) jest wyższa o około 20-150%, zależnie od łącznej liczby uczniów korzystających z zajęć w danej szkole (Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2014).
Cudzoziemcy podlegający obowiązkowi szkolnemu lub obowiązkowi nauki, którzy nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, mają prawo do pomocy udzielanej przez osobę władającą językiem kraju pochodzenia, zatrudnioną w charakterze pomocy nauczyciela przez dyrektora szkoły przez okres nie dłużej niż przez okres 12 miesięcy.
Dla cudzoziemców podlegających obowiązkowi szkolnemu, placówka dyplomatyczna lub konsularna kraju ich pochodzenia działająca w Polsce albo stowarzyszenie kulturalno-oświatowe danej narodowości mogą organizować w szkole, w porozumieniu z dyrektorem szkoły i za zgodą organu prowadzącego, naukę języka i kultury kraju pochodzenia.
Ułatwienia dla uczniów niebędących obywatelami polskimi, którzy przystępują do egzaminów zewnętrznych w roku szkolnym 2014/2015
Sprawdzian i egzamin gimnazjalny - Komunikat Dyrektora Centralnej Komisji egzaminacyjnej z dnia 29 sierpnia 2014 r.
Uczniowie (słuchacze), którzy w roku szkolnym 2014/2015 są objęci pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole ze względu na trudności adaptacyjne związane z wcześniejszym kształceniem za granicą, zaburzenia komunikacji językowej lub ze względu na sytuację kryzysową lub traumatyczną, mogą przystąpić do sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego w warunkach dostosowanych do ich indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych, na podstawie pozytywnej opinii rady pedagogicznej wydanej zgodnie z trybem określonym w § 37 ust. 5 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. Nr 83, poz. 562, ze zm.).
Egzamin maturalny – Komunikat Dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej z dnia 29 sierpnia 2014 r.
Absolwenci, którzy w roku szkolnym 2014/2015 byli objęci pomocą psychologiczno-pedagogiczną w szkole ze względu na trudności adaptacyjne związane z wcześniejszym kształceniem za granicą, zaburzenia komunikacji językowej lub ze względu na sytuację kryzysową lub traumatyczną, mogą przystąpić do egzaminu w warunkach dostosowanych do ich indywidualnych potrzeb edukacyjnych i możliwości psychofizycznych, na podstawie pozytywnej opinii rady pedagogicznej wydanej zgodnie z trybem określonym w § 59 ust. 4 i 5 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów, słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. Nr 83, poz. 562, ze zm.).
Przydatne materiały
Nauczyciele prowadzący dodatkowe zajęcia lekcyjne z języka polskiego mogą wykorzystywać niżej wymienione dostępne na stronach internetowych materiały:
1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18.02.2011 r. w sprawie ramowego programu kursów nauki języka polskiego dla cudzoziemców (Dz.U. Nr 61, poz. 306)
2. Ku wielokulturowej szkole w Polsce. Pakiet edukacyjny z programem nauczania języka polskiego jako drugiego dla I, II i III etapu edukacyjnego (w szkołach m. st. Warszawy)
3. Podręcznik internetowy „Włącz Polskę!” - zbiór zasobów edukacyjnych stworzonych do budowy podręczników dla uczniów szkół polskich na całym świecie. Strona internetowa www.wlaczpolske.pl, na której znajduje się podręcznik, jest narzędziem pozwalającym tworzyć zindywidualizowane zestawy treści dostosowane do wieku i poziomu znajomości języka polskiego uczniów. Dostępne materiały obejmują nauczanie wczesnoszkolne, język polski, wiedzę o Polsce oraz historię i geografię Polski
Dyrektorzy szkół, nauczyciele, uczniowie i rodzice mogą znaleźć przydatne informacje związane z przyjmowaniem i nauką cudzoziemców w szkołach, m.in., na stronach:
Pakiet powitalny dla uczniów cudzoziemskich i ich rodziców (opracowany przez Biuro Edukacji m. st. Warszawy w partnerstwie ze Szkołą Podstawową nr 211 w Warszawie oraz z Gimnazjum nr 14 w Warszawie) - dostępny w języku polskim, rosyjskim, ukraińskim, czeczeńskim, angielskim, wietnamskim
Poradnik szkolny dla uczniów cudzoziemskich i ich rodziców (poradnik opracowany w ramach projektu Poznajmy się – Lesznowola gminą wielu kultur) - dostępny w języku wietnamskim i chińskim
Dziecko migranckie w naszej klasie. Rekomendacje nauczycieli dla nauczycieli (publikacja przygotowana w ramach projektu „Międzykulturowa szkoła w wielokulturowej społeczności” realizowanego przez Międzynarodową Organizację do spraw Migracji (IOM) w partnerstwie z Urzędem m.st. Warszawy i Kuratorium Oświaty w Warszawie)
Edukacja wobec wyzwań migracyjnych
Materiały dotyczące edukacji wobec wyzwań migracyjnych
Autobiografia spotkań międzykulturowych
Inny w polskiej szkole. Poradnik dla nauczycieli pracujących z uczniami cudzoziemskimi
Praca z uczniem cudzoziemskim - Przewodnik dobrych praktyk
Strona internetowa PAH Uchodźcy do szkoły
Wracam do szkoły – poradnik szkoła podstawowa część I
Wracam do szkoły – poradnik szkoła podstawowa część 2
Kultura w sieci dla dzieci – portal Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
Polskie Dzieje - portal historyczny Polskiej Agencji Prasowej
Materiały Polonijnego Centrum Nauczycielskiego w Lublinie
