"Nie odejdą w niepamięć"; pisząc biogramy osób zasłużonych dla swej małej Ojczyzny, poznajemy jej dzieje.
Cel działania:- Zdobycie wiedzy o własnym regionie i jego wybitnych a zapomnianych mieszkańcach; opisując w biogramach ich życie i czyny, uchronić przed odejściem w niepamięć;
- dostrzeganie związków tradycji rodzinnych z tradycjami środowiska lokalnego, regionu i kraju;
- identyfikowanie się uczniów ze środowiskiem lokalnym, ich małą Ojczyzną.
Treści edukacji regionalnej:
- Kim byli moi przodkowie, skąd wywodzą się moje korzenie.
- Kim byli ludzie mieszkający dawniej na terenie mojej wsi i gminy. Mieszkańcy najbardziej zasłużeni dla mojej Małej Ojczyzny.
Szczegółowy opis działania:O ile poznawanie dziejów powszechnych, w tym również dziejów Polski, jest możliwe; programy nauczania i materiały edukacyjne temu procesowi sprzyjają, to zainteresowanie młodzieży dziejami lokalnymi, od których powinniśmy rozpocząć pierwszy krok w podróży przez dzieje, jest dużo trudniejsze. Na przeszkodzie stoi brak podstawowych narzędzi w postaci podręczników i materiałów źródłowych pozwalających realizować edukację regionalną w codziennej praktyce szkolnej. O wielkich wydarzeniach i wielkich postaciach historycznych młodzież może dowiedzieć się z każdego podręcznika. Ale tego, czy ich rodzinna miejscowość i ich przodkowie uczestniczyli w tych wydarzeniach, czy tylko byli ich obserwatorami, z tych podręczników już się nie dowie. O tym mogą i powinni próbować dowiedzieć się sami, a my powinniśmy umieć i chcieć młodzieży w tym staraniu pomóc i podpowiedzieć, w jaki sposób mogą to zrobić.
Pomysł projektu biogramowego, w którym młodzież poszukiwałaby swych korzeni, wyrósł z mojego autorskiego programu edukacji regionalnej „Bądkowo – moja mała Ojczyzna – wczoraj, dziś i jutro”. Na jego realizację dostałem dotacje z programu Równać szanse, kierowanego przez Polsko-Amerykańską Fundacji Wolności do młodzieży w wieku 13-19 lat, pochodzącej ze wsi i małych miasteczek. www.rownacszanse.pl
Pisząc projekt By nie odeszli w niepamięć zależało mi na tym, by mieszkańcy bądkowskiej gminy odkrywani i opisywani przez młodzież, nie tylko nie odeszli w niepamięć, ale by można było budzić szacunek i dumę z ich życiowych dokonań, bowiem często bohaterowie biogramów byli krewnymi moich uczniów. Uznałem za potrzebne i wskazane, aby uczestnicy projektów dostrzegli i zapamiętali, że ich przodkowie nie tylko byli obserwatorami ważnych dla regionu i kraju wydarzeń, ale często ich uczestnikami, wnosząc do nich znaczący wkład. Zupełnie inaczej przemawia do wyobraźni młodego człowieka to, że u boku Napoleona, (obok znanych wodzów), byli Feliks Turski i Józef Dzierzbicki związani z Bądkowem, niż ogólnikowe stwierdzenie, że „dał nam przykład Bonaparte jak zwyciężać mamy”. Olbrzymi ładunek emocjonalny zawierają informacje, że w walkach o Monte Cassino krew przelewali bądkowianie Marcin Wienconek i Stanisław Urbaniak. Z dumą odkryli, że bądkowianka Jadwiga Barthel de Weydenthal odznaczona Krzyżem Virtuti Militari i trzykrotnie Krzyżem Walecznych, była matką chrzestną „Batorego”. Odkryli, że obok dzieł Jana Matejki oraz czołowych artystów z początku XX wieku, były wystawiane obrazy Juliana Karłowskiego z Łowiczka. Dowiedzieli się, że wybitnym sportowcem - kulomiotem, mistrzem i rekordzistą Polski a także olimpijczykiem był Eugeniusz Kwiatkowski. Jak to pięknie brzmi, że autorem muzyki do filmowego przeboju „Na wyspach Bergamutach” był Ryszard Kwiatkowski z Jaranowa, niewielkiej wsi w bądkowskiej gminie. I takich przykładów można przytoczyć kilkadziesiąt. Dokładnie tyle, ile biogramów powstało dzięki projektowi By nie odeszli w niepamięć i jego dwóm kontynuacjom realizowanym w latach 2012-13.
Już na etapie pisania projektu, gdy do swojego zamysłu dodawać zacząłem propozycje uczniów, dostrzegłem spore zagrożenie, że może on być dla młodzieży zbyt trudny i przerośnie ich umiejętności. Biogram bowiem, jako forma literackiej wypowiedzi, nie jest obowiązkowy na etapie gimnazjum. Co prawda na lekcjach historii, języka polskiego czy innych przedmiotów uczniowie spotykają się z krótkimi notami o autorach ich lektur czy wybitnych postaciach, to jednak czym innym jest ich czytanie, a czym innym samodzielne tworzenie. Dlatego, zgodnie z ideą programu „Równać szanse”, w pierwszych tygodniach realizacji projektu skupiliśmy się na zdobyciu niezbędnych umiejętności warsztatowych pozwalających młodym biografom podołać nowemu wyzwaniu.
Efekty działania:Po półrocznej ciężkiej, twórczej i zespołowej pracy nadszedł moment zamykający projekt; złożenie biogramów w słownik biograficzny osób zasłużonych dla gminy Bądkowo. Kilkuosobowy zespół redakcyjny miał mnóstwo pracy: sformatować wszystkie biogramy, obrobić fotografie, złożyć całość, opracować stronę tytułową, wydrukować, powielić w 150 egzemplarzach, zbindować. Podsumowanie projektu, pochwalenie się jego efektami - czyli prezentacja i wręczenie słowników - miało uroczystą oprawę w Gminnym Ośrodku Kultury z udziałem wielu zaproszonych gości i partnerów oraz rodziców uczniów realizujących projekt. W 2012 roku zrealizowaliśmy drugi projekt biogramowy, a tegoroczny, wieńczący trzyletni cykl poszukiwań, zaowocuje prawdziwą publikacją książkową, w której znajdzie się około 80 starych i obecnie tworzonych biogramów bądkowian – by nie odeszli w niepamięć. Dwa słowniki w wersji PDF są dostępne na stronach: www.gimbadkowo.pl, www.gokbadkowo.pl oraz w Regiopedia.pl
Osoby / instytucje współpracujące i zakres współpracy:Zaczęliśmy od warsztatów biogramowych w gminnej bibliotece, aby poznać zasady korzystania z katalogów i skorowidzów w tradycyjnych i cyfrowych bibliotekach, zasady kopiowania, przetwarzania i archiwizowania oraz sporządzać przypisy i bibliografię.
W AGAD w Warszawie specjalne zajęcia dla nas poprowadził dyrektor Hubert Wajs. W archiwum gminnym od pani Ewy Suwalskiej, a w Archiwum Państwowym we Włocławku od pana Rafała Więckowskiego na warsztatach archiwistycznych uczyli się jak poszukiwać informacji w księgach parafialnych , a ks. Krzysztof Kaźmierczak, proboszcz parafii w Łowiczku, pozwalał nam do woli z nich korzystać.
Śladów po dawnych właścicielach wsi i dworków szukali z Danutą Walczewską w Delegaturze Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków oraz we włocławskich muzeach.
Dzięki życzliwej pomocy redaktor Jolanty Młodeckiej, biogramy po charakterystycznej obróbce graficznej były zamieszczane na łamach Gazety Pomorskiej w rubryce "Biografie Niepospolite".
Informacje dodatkowe:Od 2009 roku, realizując trzy kolejne projekty biogramowe, wysłaliśmy wiele pism i maili. Trzeba było wykonać wiele telefonów, odbyć szereg wizyt w urzędach oraz w domach rodzin opisywanych osób i udawało się. Biogram to nie tylko informacje pochodzące z literatury historycznej czy prasy, ale głównie źródeł: dokumenty, akta metrykalne, fotografie, wspomnienia, pamiętniki, wreszcie relacje świadków i uczestników wydarzeń. Była zatem kolejna wątpliwość, czy dadzą radę z tej wielkiej różnorodności źródłowej wyszukać te informacje, które pozwolą im napisać biogram. Wielu uczniów przy różnych okazjach odwiedziło jakieś muzeum. Ale w archiwum, prawdziwej kopalni wiedzy o ludziach i wydarzeniach (przed przystąpieniem do projektów i wizytą w CAW), nie był żaden z nich. Mając dobre doświadczenia ze współpracy z CAW i Instytutem Józefa Piłsudskiego wiedzieliśmy jak spotkania archiwalne przygotowywać. Pisząc i prosząc o pomoc na ogół otrzymywaliśmy wsparcie.