Informacja o kształceniu w szkołach ponadgimnazjalnych
i w formach pozaszkolnych

Typy szkół

• Trzyletnie licea ogólnokształcące - realizują kanon kształcenia ogólnego. Absolwent liceum ogólnokształcącego ma wykształcenie średnie i ma prawo przystąpić do egzaminu maturalnego.
• Trzyletnie licea profilowane - realizują kanon kształcenia ogólnego oraz kształcenia w danym profilu ogólnozawodowym.
  Absolwent liceum profilowanego ma wykształcenie średnie i ma prawo przystąpić do egzaminu maturalnego.
• Czteroletnie technika - realizują kanon kształcenia ogólnego oraz kształcenia zawodowego.
  Absolwent technikum ma prawo przystąpić do egzaminu maturalnego oraz do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w danym zawodzie na poziomie technika.
• Dwuletnie i trzyletnie zasadnicze szkoły zawodowe- umożliwiają nabycie kwalifikacji zawodowych na poziomie robotnika wykwalifikowanego (czeladnika) w określonym zawodzie. Uzyskanie świadectwa ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej powoduje, iż wykształcenie takiej osoby zmienia się z gimnazjalnego na zasadnicze zawodowe, nawet w przypadku, gdy osoba ta nie przystąpi do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w wyuczonym zawodzie lub nie uzyska pozytywnego wyniku tego egzaminu.
• Dwuletnie uzupełniające licea ogólnokształcące - umożliwiają absolwentom zasadniczych szkół zawodowych uzyskanie pełnego średniego wykształcenia ogólnokształcącego. Absolwenci tych szkół mają prawo przystąpić do egzaminu maturalnego.
• Trzyletnie technika uzupełniające - umożliwiają absolwentom zasadniczych szkół zawodowych uzyskanie pełnego średniego wykształcenia ogólnokształcącego i zawodowego. Absolwenci tych szkół mogą przystępować do egzaminu maturalnego oraz do egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w danym zawodzie na poziomie technika.
• Szkoły policealne(dwu-, trzy-, cztero- lub pięciosemestralne), które umożliwiają absolwentom liceów ogólnokształcących lub liceów profilowanych nabycie kwalifikacji zawodowych na poziomie technika, a absolwentom techników przekwalifikowanie się.

Powyższe typy szkół mogą funkcjonować jako szkoły dla młodzieży oraz jako szkoły dla dorosłych w formach wieczorowych i zaocznych. O przyjęcie do szkoły dla dorosłych mogą ubiegać się kandydaci, którzy ukończyli 18 lat lub ukończą 18 lat w roku kalendarzowym, w którym podejmują naukę.

Kształcenie młodocianych pracowników

Nauka zawodu składa się z dwóch integralnych, równolegle realizowanych części: praktycznej zorganizowanej u pracodawcy i teoretycznej zorganizowanej w szkole zawodowej lub na kursach dokształcających.
Podstawą organizacji nauki zawodu jest umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego zawarta między pracodawcą a uczniem - młodocianym pracownikiem. Zawarcie umowy o pracę i uczęszczanie do zasadniczej szkoły zawodowej daje młodemu człowiekowi podwójny status prawny, tj. ucznia - młodocianego pracownika lub wyłącznie młodocianego pracownika, jeśli dokształcanie teoretyczne realizowane jest w systemie pozaszkolnym.
Młodociany dokształcający się w szkole realizuje naukę zawodu w zawodach ujętych w klasyfikacji zawodów szkolnych. W przypadku organizowania dokształcenia zawodowego w formie pozaszkolnej pracodawca realizuje obowiązujące zajęcia z zakresu teoretycznego kształcenia zawodowego wynikającego z programu nauczania uwzględniającego podstawę programową w zawodach występujących w klasyfikacji szkolnej lub zapewnia teoretyczne przygotowanie do zdania egzaminu na tytuł czeladnika w zawodach nie ujętych w klasyfikacji szkolnej.
Celem nauki zawodu jest opanowanie przez ucznia - młodocianego pracownika umiejętności praktycznych i teoretycznych w zawodzie i potwierdzenie kwalifikacji zawodowych dyplomem lub świadectwem czeladniczym.
Egzaminy potwierdzające kwalifikacje zawodowe (dyplom) przeprowadzają Okręgowe Komisje Egzaminacyjne. Egzaminy czeladnicze przeprowadzają Komisje Egzaminacyjne Izb Rzemieślniczych.

Istnieje też możliwość przystąpienia do egzaminu kwalifikacyjnego w danym zawodzie przed komisją powołaną przez Kuratora Oświaty. Do egzaminu kwalifikacyjnego na tytuł zawodowy dopuszcza się osobę, która jako młodociany pracownik odbyła praktyczną naukę zawodu w ramach przygotowania zawodowego u pracodawcy, a także dokształcanie teoretyczne w formach pozaszkolnych.

Warunki zatrudnienia ucznia
Osoba zamierzająca podjąć naukę zawodu u pracodawcy (np. zakładzie rzemieślniczym) musi spełniać następujące warunki:

• mieć ukończony 16 rok życia,
• ukończoną ośmioletnią szkołę podstawową lub gimnazjum,
• dobre warunki fizyczne i stan zdrowia pozwalający na podjęcie nauki w danym zawodzie.

Na naukę zawodu mogą być przyjęci młodociani pracownicy w przedziale wiekowym od 16 do 18 lat.
Kandydat na młodocianego pracownika przed zawarciem umowy o pracę w celu nauki zawodu ma obowiązek poddania się badaniom lekarskim. Badania powinny być potwierdzone odpowiednim zaświadczeniem wydanym przez uprawnione do tego służby medyczne, stwierdzającym, że praca w danym zawodzie nie zagraża zdrowiu młodego człowieka, ani nie ma przeciwwskazań do wykonywania prac wchodzących w zakres nauczanego zawodu.

Zawarcie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego
Wszelkie formalności związane z zatrudnieniem młodocianego pracownika w celu nauki zawodu najlepiej załatwić w Cechu Rzemiosł Różnych bądź bezpośrednio u pracodawcy jeżeli pracodawca nie prowadzi zakładu rzemieślniczego.
Młodociani, którzy w okresie nauki zawodu ukończyli 18 lat, do czasu zakończenia nauki traktowani są jako młodociani pracownicy.
W okresie nauki zawodu uczeń - młodociany pracownik musi dokształcać się w zasadniczej szkole zawodowej lub na kursach dokształcających.
Umowę o pracę w celu nauki zawodu podpisują: pracodawca oraz uczeń - młodociany pracownik, a jeśli młodociany nie ukończył 16 lat dodatkowo jego prawny opiekun.
Umowy dla młodocianych dokształcających się w zasadniczych szkołach zawodowych należy zawierać w okresie przyjmowania kandydatów do szkół ponagimnazjalnych.
W przypadku gdy młodociany dokształca się w systemie pozaszkolnym podpisanie umowy może nastąpić w innym terminie.

Okres nauki zawodu
Okres nauki zawodu ustalany jest w umowie o pracę w zależności od rodzaju zawodu i powinien zawierać się w przedziale od 24 miesięcy do 36 miesięcy. W razie przerwania nauki zawodu i podjęcia jej w tym samym lub pokrewnym zawodzie u innego pracodawcy, czas odbytej poprzednio nauki zawodu wlicza się młodocianemu do okresu wymaganego do odbycia przygotowania zawodowego, jeżeli przerwa w nauce zawodu nie trwała dłużej niż 12 miesięcy.
Nauka zawodu kończy się egzaminem potwierdzającym kwalifikacje zawodowe lub egzaminem czeladniczym. Do egzaminu czeladniczego przystępują młodociani odbywający naukę zawodu w zakładach rzemieślniczych. Pracodawca ponosi koszty egzaminu młodocianego w pierwszym wyznaczonym terminie. Finansowanie kosztów egzaminu poprawkowego w kolejnym terminie pozostaje do uznania pracodawcy.

Wynagrodzenie ucznia
Młodociany pracownik - uczeń zawodu ma prawo do wynagrodzenia za pracę. Wysokość miesięcznego wynagrodzenia jest zróżnicowana i w zależności od roku nauki wynosi:

• I rok nauki - nie mniej niż 4 %
• II rok nauki - nie mniej niż 5 %
• III rok nauki - nie mniej niż 6 %

przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale (ogłasza prezes GUS).

Uwaga
Realizacja przez młodocianego nauki zawodu u pracodawcy bez uczęszczania do szkoły (forma pozaszkolna) jest prawnie uznaną formą realizacji obowiązku nauki przez absolwentów gimnazjów (art. 16 ust. 5a pkt 4 ustawy o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. - Dz.U. Nr 256 z 2004 r., poz. 2572 z późn. zm.). Status wyżej wymienionego młodocianego pracownika określa Kodeks pracy.